“Μερικοί γεννιούνται μετά θάνατον” . 
Τη φράση αυτή του Νίτσε, καταληκτική της πρώτης παραγράφου του βιβλίου του Ο Αντίχριστος, μου θύμισε η εξαίρετη βιβλιοκρισία του Γιάννη Στρούμπα που αφορά το Κρυπτόλεξο του Δημήτρη Κοσμόπουλου (εκδόσεις Δόμος, Αθήνα 2013), το οποίο αναφέρεται στον κορυφαίο Έλληνα λογοτέχνη Αλέξανδρο Παπαδιαμάντη, γνωστό και ως “άγιο των ελληνικών γραμμάτων” (αν κι ο ίδιος ο Παπαδιαμάντης θα κοκκίνιζε από ντροπή με έναν τέτοιο προκλητικό τίτλο).
Ο πρόλογος του κριτικού δοκιμίου του Γιάννη Στρούμπα αναδεικνύει την αντιστροφή των συνηθισμένων προοπτικών ερμήνευσης του θανάτου.
Ο θάνατος ενός μεγάλου συγγραφέα σηματοδοτεί την αρχή μιας άλλης ζωής posthum (μετά θάνατον), μας θυμίζει ο Στρούμπας στη βιβλιοκρισία του. Κι αν ο συγγραφέας είναι ο Παπαδιαμάντης, τότε ο θάνατος είναι επιπλέον και το πέρασμα στη βεβαιότητα της Ανάστασης. Τούτη η βεβαιότητα είναι η δωρεά της πίστης σ’ αυτούς που δεν επιδίωξαν πλούτη, εξουσία, απόλαυση, αλλά τη λύτρωση. Αυτοί ως συγγραφείς και ως ανθρωπολογικό παράδειγμα γεννιούνται μετά θάνατον. Από αυτή την άποψη μοιάζουν με τους “αγίους” που μετά την κοίμησή τους αγιοποιούνται και εξακολουθούν να θαυματουργούν.
Γράφει στον πρόλογό του ο εκλεκτός συνάδελφος Γιάννης Στρούμπας:
“«Ύπνος διά βίου, πρόβα του θανάτου.» Ο αιώνιος ύπνος, ο θάνατος, επικύρωση της πιο μαύρης και βαθιάς νύχτας, δεν προοιωνίζεται καμία συνέχεια. Εκτός κι αν ο επικείμενος θάνατος αποτελεί έξοδο «στο μέγα ξύπνημα»· εκτός κι αν ο θάνατος προκαλέσει την αποτίμηση μιας αξιολογότατης δημιουργίας, η οποία θα χαρίσει στον αποθανόντα, χάρη στην ποιότητά της, το ρίζωμα στη μνήμη και την παντοτινή ανάμνηση. 
Ακριβώς η λειτουργία αυτή ενεργοποιείται στην περίπτωση του κορυφαίου Έλληνα διηγηματογράφου Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη, με την αποχώρησή του από τα εγκόσμια. Τον δίκαιο έπαινο στον άξιο λογοτέχνη αναλαμβάνει να τον αποδώσει ο ποιητής Δημήτρης Κοσμόπουλος στη συλλογή του «Κρυπτόλεξο». Ο Κοσμόπουλος επικεντρώνεται στην τελευταία νύχτα του Παπαδιαμάντη, το βράδυ της 2ας προς την 3η Ιανουαρίου του 1911, γεγονός που ερμηνεύει την «παραδοξότητα» να συνιστά το εναρκτήριο ποίημα της συλλογής («Προοίμιο Ι») όχι έναν χαιρετισμό, παρά έναν αποχαιρετισμό”.
Ολόκληρο το άρθρο του Γιάννη Στρούμπα με τίτλο “Πολυσήμαντος κυματισμός” εδώ.
Όσοι τυχόν θεωρήσουν βλάσφημη την αναφορά του ονόματος του Νίτσε δίπλα στον όνομα του Παπαδιαμάντη ας μην βιαστούν να με επικρίνουν. Ας μην παρασυρθούν από τη ρητορεία και το προκλητικό ύφος του Γερμανού φιλοσόφου, του κατεξοχήν πολέμιου της θρησκειοποίησης του χριστιανισμού στη δυτική σκέψη, έτσι ώστε να τον καταδικάσουν ως “αντίχριστο”. Αν η φιλοσοφία είχε τους αγίους της, τότε σίγουρα ο Νίτσε θα ήταν από τους μεγαλύτερους. Όχι μόνο γιατί έζησε ασκητικά και υπόφερε σωματικά και ψυχικά μέχρι παραλογισμού. Ούτε γιατί συκοφαντήθηκε και πολεμήθηκε όσο λίγοι στοχαστές. Ούτε γιατί με το έργο του και την προκλητική διατύπωση “ο θεός είναι νεκρός!” ανέδειξε τον καλά κρυμένο πίσω από την τεχνικοοικονομική πρόοδο ευρωπαϊκό μηδενισμό.
Όπως ο Παπαδιαμάντης χαρακτηρίστηκε άγιος των γραμμάτων μας, κι ο Νίτσε θα μπορούσε να χαρακτηριστεί άγιος της φιλοσοφίας, γιατί στο κέντρο του στοχασμού του βρίσκεται η λύτρωση. Και η λύτρωση είναι κατεξοχήν κληρονομιά της χριστιανικής βίωσης του κόσμου ως μυστηρίου.
Ο Παπαδιαμάντης ήταν βέβαια πιο τυχερός από τον Νίτσε. Πέρα από τη βεβαιότητά του για το βασίλειο του θεού, μπορούσε να βρίσκει παρηγοριά και στο βασίλειο του οίνου, όπως δείχνει σ’ αυτό το πόνημα του Δημήτρη Κοσμόπουλου ο Γιάννης Στρούμπας. Ενώ ο απαρηγόρητος Φρίντριχ Νίτσε, ο φιλόσοφος που εισήγαγε τον Διόνυσο στη νεωτερικότητα, δεν μπορούσε να πιεί όχι κρασί, αλλά ούτε ένα ποτήρι μπίρα χωρίς να καταρρεύσει.
Για το βασίλειο του οίνου και ενδεχομένως τη μυστική επικοινωνία του υπό προϋποθέσεις με το βασίλειο του θεού είμαστε αναρμόδιοι να μιλήσουμε. Μπορούμε όμως για να κλείσουμε ευχάριστα να ακούσουμε ένα χαρούμενο τραγουδάκι από την Κούβα του Κομπάι Σεγκούντο σχετικό με την παρηγορητική δύναμη της μέθης για ανθρώπους που κάτι τους τρώει την καρδιά και θέλουν να το “σκοτώσουν” (Quiero matar un capricho/ que tengo en el corazon). Πώς να το “σκοτώσουν”; Με τη χαρά της εύθυμης διάθεσης!