Η εικαστική αφήγηση ενός θαύματος/ Φρανθίσκο ντε Γκόγια ι Λουθιέντες, Το θαύμα του Αγίου Αντωνίου, Δημήτρης Βλάχος, περιοδικό Δίοδος, τεύχος 10, Σεπτέμβριος 2016
Ιαν 18, 2017 | Blog, Άρθρα
“…Το θέμα της νωπογραφίας του τρούλου παραπέμπει στην αποκατάσταση της αδικίας. Με τη θαυματουργική παρέμβαση του Αγίου ένας αθώος, που επρόκειτο να καταδικαστεί για φόνο που δεν διέπραξε, σώζεται κυριολεκτικά την τελευταία στιγμή. Η ανθρώπινη δικαιοσύνη είναι τυφλή και επιρρεπής στο σφάλμα, καθώς είναι δέσμια της φαινομενικότητας και της άστοχης κρίσης. Η μαρτυρία του δολοφονημένου που αναστήθηκε από τον Άγιο, μόνον για να ομολογήσει την αθωότητα του κατηγορουμένου, αποτελεί θαυματουργική επέμβαση θεραπείας της αδικίας, προτού ακόμη αυτή γίνει ανεπανόρθωτη. Ο θάνατος, επίσης, είναι παρών στην εικαστική αφήγηση του Γκόγια. Παραπέμπει σ’ αυτόν ο αναστημένος νεκρός, ισχνός με πρασινοκίτρινο δέρμα, μεγάλα αυτιά και ξυρισμένο κεφάλι. Κάθε ανάσταση, άλλωστε, θυμίζει έναν θάνατο.
Το θαύμα της ανάστασης, ωστόσο, φαίνεται να είναι η πρόφαση για να δείξει ο ζωγράφος το ετερόκλητο αυτό πλήθος που αποτελεί την κοινωνία της εποχής του, τα λαϊκά στρώματα, τον ισπανικό λαό του Γκόγια, χωρίς τους ευγενείς και τον κλήρο, που απουσιάζουν, προκλητικά θα ’λεγε κανείς, από μια εκκλησία, η οποία μάλιστα ανήκε στη βασιλική οικογένεια και στην οποία εκκλησιάζονταν οι αυλικοί. Το θαύμα του Αγίου Αντωνίου της Πάδοβας σχεδόν υποχωρεί στο παρασκήνιο. Στον τρούλο, αντί για τον Χριστό, βλέπουμε τον λαό αγριεμένο. Τα πάθη του βλέπουμε, την ταραχή του, τα ελαττώματά του, εκφρασμένα με τα ζωηρά χρώματα της πολύχρωμης παλέτας του Γκόγια (εικόνες 10, 11, 12) . Κάθε άλλο παρά γαλήνη νιώθει κανείς βλέποντας αυτή τη νωπογραφία. Οι όχλοι του Γκόγια τρομάζουν τον θεατή και η αναπαράστασή τους από αυτόν τον ιδιοφυή ζωγράφο στα τέλη του 18ου αιώνα επρόκειτο να αποδειχτεί προφητική για τον καταστροφικό ρόλο που επρόκειτο να διαδραματίσουν ως μάζες πλέον κατά τον 20ο αιώνα. Βέβαια, στη νωπογραφία αυτή ο λαός ως μάρτυρας του θαύματος δεν εμφανίζεται ως έθνος, όπως ας πούμε εμφανίζεται στον Όρκο του Σφαιριστηρίου του προπαγανδιστή ζωγράφου Νταβίντ (1791). Ο λαός του Γκόγια που παρευρίσκεται στο θαύμα δεν ομογενοποιείται πολιτικά ως έθνος, ούτε καν από την άποψη της κοινής θρησκευτικής εμπειρίας. Παραμένει όχλος διαφοροποιημένων ατόμων, των οποίων το βλέμμα συγκλίνει προς το κέντρο του θαύματος ή αποκλίνει από αυτό. Η στάση του ζωγράφου είναι κριτική τόσο απέναντι στο θαύμα όσο και απέναντι στην ίδια την κοινωνία εντός της οποίας αυτό εκτυλίσσεται.”, Δημήτρης Βλάχος, “Η εικαστική αφήγηση ενός θαύματος/Φρανθίσκο ντε Γκόγια ι Λουθιέντες, Το θαύμα του Αγίου Αντωνίου”, περιοδικό Δίοδος, τεύχος 10, Σεπτέμβριος 2016.
